20 marca 2017 roku w deszczowy pierwszy dzień astronomicznej wiosny 13 studentów Koła Naukowego Geoturystyka wraz z opiekunem dr inż. Elżbietą Gałką udało się do Kopalni Pomorzany należącej do Zakładów Górniczo-Hutniczych „Bolesław” S.A., gdzie mieliśmy niepowtarzalną okazję zobaczyć ostatnią czynną w Polsce kopalnię rud cynku i ołowiu.
Przed zjazdem do podziemi zostaliśmy ugoszczeni w budynku administracyjnym kopalni, gdzie wykład wprowadzający poprowadził geolog Pan Ryszard Wnuk. W niezmiernie miłej atmosferze wysłuchaliśmy godzinnej opowieści o regionie Olkusza i okolic, geologii i historii górnictwa aż po dzień dzisiejszy. Poznaliśmy ślady górnictwa na terenie powiatu olkuskiego, a są nimi m.in. średniowieczna płuczka z odkrywki Dąbrówka, znalezione kłody z przed około 5 tysięcy lat na piaskowni Hutki czy odkrywka i kanał odpływowy z kopalni Dąbrówka z 1925 roku.
Olkusz położony tak blisko Krakowa skrywał jednak przed nami tajemnice, które Pan Wnuk niestrudzenie dla nas odkrywał. Kopalnia Pomorzany – ostatnia z wielu na tym terenie dysponuje niewielkimi zasobami, ale razem z zamkniętymi już kopalniami dysponuje prawie 9 mln ton rudy, z czego 3,10% to zasoby cynku, a 1,22% stanowią zasoby ołowiu. Natomiast do 2013 roku w ZGH „Bolesław” wydobyto 125,5 mln ton rudy, z czego na rynek trafiło 5,3 mln ton cynku i 1,9 mln ton ołowiu.
Największym problemem dla nieczynnych kopalni Bolesław i Olkusz oraz czynnej Pomorzany od zawsze stanowiła woda, której od 1945 roku wypompowano niemalże 8 000 mln m3 (jest to ponad dziesięciokrotna objętość wody w jeziorze Śniardwy!) Niegdyś służyły temu sztolnie, które teraz zastąpiły potężne pompy odwadniające, oraz tamy regulujące poziom wody.
W prezentacji nie zabrakło również zdjęć okazów minerałów znalezionych w kopalni takich jak: zgłady blendy, wurcyt, sfaleryt, markasyt, srebronośna galena czy takich minerałów skałotwórczych jak dolomit, kalcyt i baryt. Często spotykanymi w kopalni są także paragenezy mineralne, których najciekawsze okazy mogliśmy podziwiać później w Dworku Machnickich w Olkuszu podczas zwiedzania Kolekcji Minerałów Ziemi Olkuskiej i Skamieniałości Jury Krakowsko-Częstochowskiej.
Nad zjazdem pod ziemię, a tym samym naszym bezpieczeństwem czuwali dwaj doświadczeni geolodzy, dzięki którym wrażenia jakich doznaliśmy poruszając się wielkim samochodem terenowym, zobaczenie pracy największej z maszyn na Pomorzanach oraz przemieszczanie się po kopalni z latarkami, w kaloszach i w specjalnych strojach sprawiły, że mogliśmy stać się częścią załogi pracującej „na dole”. Z pewnością będzie to niezapomniany wyjazd terenowy dla naszych Kołowiczów, a okazy jakie mieli możliwość sami wydobyć będą przenosić ich z powrotem do podziemnego świata podolkuskiej kopalni.
Niestety nie ma perspektyw utworzenia podziemnej trasy geoturystycznej na Pomorzanach ze względu na wcześniej wspomnianą wodę, której wypompowywanie po zamknięciu kopalni będzie nieopłacalne. Możemy jedynie działać w kierunku uświadamiania władz powiatu olkuskiego jak ważne jest dla tego regionu górnictwo i jak wielki potencjał geoturystyczny stanowią jego zacierane ślady poprzez rekultywację terenów pokopalnianych.
Specjalne podziękowania należą się geologom Panu Ryszardowi Wnukowi za inspirujący i niezwykle ciekawy wykład, a także Panu Andrzejowi Kawce za pomoc w organizacji wyjazdu i przebiegu trasy i Panu Tomaszowi Wójcikowi za zaangażowanie w przebieg wycieczki i uprzystępnienie największej atrakcji – możliwości samodzielnego wydobycia okazów!
Do sprawozdania zostały użyte materiały Pana Ryszarda Wnuka w celu walki o przetrwanie śladów górnictwa w Olkuszu, które są tak szybko zacierane.
Autor: Adrianna Kawka
Film z wyjazdu autorstwa Adrianny Kawki: