Wyprawa turystyczno-naukowa do Kopalni Soli w Bochni

Dnia 24 października 2008 roku grupa studentów Koła Naukowego Geoturystyki oraz Geologów działających na Wydziale Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie wybrała się na wspólną wyprawę turystyczno-naukową do Kopalni Soli w Bochni. Pomysłodawczyniami tego przedsięwzięcia były jedne z członkiń kół naukowych i jednocześnie mieszkanki Bochni. Dzięki ich wysiłkowi i uprzejmości przewodnika, Głównego Geologa Kopalni Pana Andrzeja Bezkorowajnego mogliśmy przejść trasę turystyczną jak i geologiczną, która nie jest ogólnie udostępniona. Zwiedzanie rozpoczęliśmy od Szybu Campi wydrążonego w XVI w ,który służy obecnie do celów przemysłowych i transportu dużych grup zwiedzających. Tam wyposażono nas w kaski ochronne, lampy górnicze, bezwzględne dla naszego bezpieczeństwa.

Kopalnia Soli w Bochni jest to najstarsza kopalnia soli na ziemiach polskich, a zarazem najstarszy w Polsce zakład przemysłowy działający nieprzerwanie od 1248 roku . W wyniku ponad 760-letniej działalności górniczej powstał w niej labirynt solnych komór oraz korytarzy. Z powodu wyczerpania się złoża solnego w Bochni zakończono już wydobywanie soli. Część zabytkowych wyrobisk udostępniono turystom jako trasę turystyczną, zaś największą z komór – komorę Ważyn – przystosowano do celów rekreacyjnych i sanatoryjnych. W kopalni warto zobaczyć:
- Kaplice św. Kingi
- Stajnie Mysiur
- Podłużnie Augusta
- Komora kieratową i poprzecznik Ważyn
- Komorę Rabsztyn
- Komorę Ważyn

W najbliższym czasie jest planowane otwarcie fragmentu trasy turystycznej, której główną atrakcją jest spływ łódkami- pomysł został zaczerpnięty ze sztolni Czarnego Pstrąga w Zabytkowej Kopalni Srebra i Ołowiu w Tarnowskich Górach. Goście będą mogli wziąć udział w wycieczce tratwą po podziemnym solnym jeziorze, zwiedzaniu jedynej na świecie podziemnej drogi krzyżowej wykutej w solnej skale oraz w spacerze po skansenie archeologicznym zbudowanym na wzór średniowiecznej Bochni.

Budowa geologiczna złoża soli w Bochni

Obszar ze złożem „Bochnia" leży po północnej stronie Karpat Fliszowych w obrębie sfałdowanych na ich czole utworów mioceńskich tzw. Miocenu strefy wewnętrznej. Głębokie podłoże stanowi antyklina bocheńska wraz z przylegającymi do niej bezpośrednio od północy warstwami chodenickimi i od południa warstwami skawińskimi wraz z Karpatami. Złoże zlokalizowane jest w północnym skrzydle wyżej wspomnianej antykliny. Utwory te przykrywa warstwa glin, pyłów, lessów i piasków czwartorzędowych. Antyklina bocheńska zbudowana jest z warstw ustawionych prawie pionowo o rozciągłości równoleżnikowej, są to kolejno od południa:
- warstwy chodenickie - wykształcone jako szare iłowce z przerostami pylasto-piaszczystymi;
- utwory serii solnej - szare iłowce z gipsem i alabastrem:
- utwory jądra fliszowego antykliny bocheńskiej,
- naprzemianległe warstwy piaskowca i iłowca,
- utwory podsolne - iłowce skawińskie,
- utwory serii solnej - szare iłowce z solą i anhydrytem.

Najstarszym szybem jest istniejący do dziś Szyb Sutoris. Zgłębiano go we wschodniej części złoża ponieważ tam istniały wychodnie złoża solnego i na powierzchnię wypływały słone źródła. Od tego szybu rozpoczęto wyłamywanie soli kamiennej. Wokół tego szybu znajdowały się szczególnie bogate złoże solne. Oprócz nich istniało więcej szybów tj. Floris, Gazaris, Regis, Findar, Boner, Bochner, Campi i Trinitatis. Były one uszeregowane na tej samej mniej więcej prostej linie E - W czyli wzdłuż rozciągłości złoża. Oprócz nich drążono wiele szybów na S i N w poszukiwaniu surowca lecz nie natrafiwszy na sól likwidowano je często w sposób nieodpowiedni czyniąc zagrożenia wodne dla późniejszych podziemnych wyrobisk.

We wczesnym etapie funkcjonowanie kopalni na jej terenie miała miejsce silna gospodarka rabunkowa ,która widoczna jest obecnie w tzw. „starych górach" w najbardziej na wschód wysuniętej części kopalni. Występuje tam labirynt przepaścistych chodników i ciasnych szczelin rozsuwających się w różne komory. W związku z tym trudności jakie powstawały przy przetaczaniu bałwanów solnych z komór do podszybi sprawiły iż częstsze stało się wybijanie nowych szybów nawet w niedalekiej od siebie odległości. Z jednej strony brak wiedzy na temat budowy złoża z drugiej jednak duże zapotrzebowanie na sól było przyczyna drążenia wyrobisk pionowych. Podjęte badania geologiczne nad złożem solnym w XVIII i wcześniejszych latach nie dały pełnego obrazu złoża. Najpełniejszy obraz geologiczny został przedstawiony w 1952 roku przez profesora Józefa Poborskiego prowadzącego liczne i dokładne prace geologiczne, których uwieńczeniem była książka pt. „Złoże solne Bochni na tle geologicznym okolicy".

Podczas kilkugodzinnej wędrówki edukacyjnymi i ciekawymi turystycznie trasami co dociekliwsi mogli zadawać pytania prowadzącemu, który w sposób bardzo przystępny przekazywał nam wiedze i informacje na temat tego miejsca. Mogliśmy również porozmawiać z pracownikami oraz przyglądnąć się drobnym pracom remontowym prowadzonym podczas naszego pobytu na trasie. Mieliśmy okazje zobaczyć kopalnie „od wewnątrz”, co nam studentom geologii na pewno przyniesie korzyści na zajęciach i rozświetli pewne aspekty naszego przyszłego zawodu.

W artykule wykorzystano materiały przekazane przez Głównego Geologa Kopalni P. mgr inż. Andrzeja Bezkorowajnego. Dziękujemy.

Autorki: Dorota Paruch / Aneta Olejarz