| Jaskinie
sufozyjne na przykładzie Jaskini w Mechowie
czyli trochę geologii... |
Prowadząc ćwiczenia terenowe z geologii ogólnej nad naszym
morzem miałem przyjemność odwiedzić niewielki
obiekt jaskiniowy pod nazwą Jaskini w Mechowie.
W związku z tym, że pieczara ma odrębną od większości jaskiń genezę postanowiłem przybliżyć troszkę grotołazom temat jaskiń sufozyjnych. Dokładny
opis jaskini (wraz ze zdjęciami).
|
| Jaskinia
położona jest na Kępie Puckiej, na skraju Puszczy Darżlubskiej
we wsi Mechowo. Obszar ten jest zbudowany przez osady najmłodszego zlodowacenia
tzw. Bałtyckiego fazy gardzieńskiej (= północnopolskiego,= wurm). Są to
na powierzchni gliny zwałowe oraz leżące pod nimi piaski fluwioglacjalne.
Wiek utworów- pleistocen. Morfologia terenu jest dość płaska. Przez wioskę
w okolicy jaskiń przepływa niewielki potok o nieustalonej tożsamości, do
dna którego schodzimy z powierzchni wysoczyzny, ok 7 m. Po ustąpieniu lądolodu
w późnym glacjale równa powierzchnia wysoczyzny zbudowana z glin
zwałowych uległa wewnętrznym spękaniom (tzw. cios diagenetyczny).
Stopienie wiecznej zmarzliny w okresie kolejnych ociepleń pozwoliło na
uruchomienie wód gruntowych. Gliny zwałowe jako utwory nieprzepuszczalne
stanowiły ekran dla wsiąkania wód opadowych. Mogły więc migrować tylko
wzdłuż uprzywilejowanych stref spękań. Agresywne bogate w CO2 wody deszczowe
ługowały zawarte w glinach zwałowych węglany (CaCO3) i odprowadzły je w
postaci rozpuszczonej kwaśnego węglanu wapnia w kierunku bazy
erozyjnej. W ten sposób wody dochodziły do zalegających pod glinami
piaszczystych utworów fluwioglacjalnych.
Na skutek zmiany reżimu wodnego (głównie cinienia, przepływu, chemizmu
środowiska) dochodziło do strącania CaCO3 z wody w piaskach. Strącanie
miało miejsce bezpośrednio pod strefami spękań w glinach. W ten sposób
doszło do powstania miejscowego spojenia piasków spoiwem kalcytowym. Spojone
piaskowce znalazły się wśród niespojonych piasków tworząc strukturę w planie
przypominającą siatkę. Tak kończy się pierwszy etap powstania jaskini nazywany
przez geologów epigenezą.
Jednocześnie na powierzchni terenu rozwijała się sieć rzeczna. Doliny wcinały się coraz głębiej w podłoże dochodząc w pewnym momencie do powierzchni stropowej piasków. W przestrzeniach porowych tych luźnych utworów zaczęły krążyć wody, które wynosiły najdrobniejsze cząstki ilaste. Spojone kalcytem piaskowce były odporniejsze na wymywanie. Z czasem dochodziło do wypłukiwania coraz większych cząstek. Po pewnym czasie doszło do ustrumienienia cieków i utworzyły się pierwsze pustki skalne. Ten etap powstawania grot nazywamy sufozją. Cały czas potok wcina się w piaski prowadząc do obniżania bazy erozyjnej i powiększania komór jaskini. Spoiwo kalcytowe fluwioglacjalnych piaskowców pleistoceńskich jest bardzo nietrwałe. Już po kilkudzisięciu godzinach dochodzi do całkowitego rozlasowania próby. Wysoko zmineralizowane wody podziemne w tym rejonie przeciwdziałają naturalnemu zniszczeniu Pomnika Przyrody. Badania geofizyczne prowadzone w tym rejonie rozpoznały istnienie wielu podobnych form w okolicy doliny potoku. Między bajki natomiast trzeba włożyć historje mówiące jakoby systemem takich korytarzy dało się przedostać do odległego o kilka km. żeńskiego klasztoru. Zresztą po co... |
| SUFOZJA | Mechaniczne wypłukiwanie ziaren (cząstek minerałów) z osadu przez wody wsiąkające w skałę a,następnie krążących w przestrzeniach porowych, szczelinach itp. | ||
| KĘPA (polodowcowa) | wysoczyzna posiadająca bespośredni dostęp do morza. | ||
| WYSOCZYZNA (polodowcowa) | rozległy, wyniesiony obszar powstały w wyniku akumulacyjnej działalności lądolodu zbudowany z: glin lodowcowych, utworów fluwioglacjalnych, w mniejszej części limnoglacjalnych i kier lodowcowych. | ||
| FLUWIOGLACJALNE (utwory) | osady rzek lodowcowych. | ||
| CIOS DIAGENETYCZNY | spękania w skałach osadowych na skutek kurczenia się osadu w procesie diagenezy (ogółu procesów prowadzących do zmian w osadzie). | ||
| BAZA EROZYJNA | najniższy poziom wody w miejscach załamaniaspadku koryta rzecznego. | ||
| EPIGENEZA | przemiany fiz. i chem. skał osadowych zachodzące po ich lityfikacji w niskich ciśnieniach i temperaturach. |
Literatura:
|
|
|